Blaadjes vallen, wind waait en tijd vliegt

Ha beste mensen, Naditechi, 28 november 2010
(Zie ook nieuwe foto's)

Na twee maanden radiostilte wordt het tijd voor een update. Althans, radiostilte klopt niet, weblog stilte. Afgelopen 11 november mocht ik mijn verhaal weer doen op Wereldnet, de radiouitzending voor Nederlandse expats. Ik vertelde over integratie van mensen met een beperking en hoe daar door mensen die ik ken of waar ik mee werk aan wordt gewerkt, en over fietsen in L’viv en hoe sommigen zich zien als ‘kozakken te paard’. Naast het vertellen op de radio heb ik ook voor het Oekraïne Magazine (herfst ‘10) een artikeltje mogen schrijven. Ik heb het gewijd aan gendersterotypen en solidariteit onder vrouwen in Oekraïne. Sinds ik in Oekraïne ben probeer ik in contact te komen met vrouwen of genderorganisaties. Idealiter hoopte ik er werk te vinden en op die manier hetgeen ik heb geleerd en passie voor ontwikkeld tijdens mijn werk bij Cordaid voort te zetten, maar op een bepaalde manier is het al lastig contact te houden. Ik vind het moeilijk te begrijpen waarom, vaak lijkt er een goede klik te zijn en wederzijds inzicht in de meerwaarde van samenwerken. En dan heb ik het nog niet eens over betaald werk gehad.. Maar goed, tot nu toe is daar weinig substantieels uit gekomen. Via het schrijven heb ik weer de organisaties / mensen weer benaderd. Het heeft ook een aantal nieuwe contacten opgeleverd. Het schrijven voor OM is leuk omdat het toegankelijk is en goede feedback. Op die manier kan ik nog wat over journalistiek en redactie leren en me inhoudelijk wat betrokken voelen. Soms mis ik dat, in mijn werk en dagelijkse omgang met mensen, en was ik zo gewend in Nederland – tijdens het werk maar ook gesprekken thuis en in de kroeg. Schrijven is een fijne manier om te reflecteren, al is het wel leuk als daaruit iets van een discussie ontstaat.

De maanden zijn snel gegaan. De zomer was heerlijk, al leek zij ook kort en weinig echt warm. Waarschijnlijk omdat ik toch redelijk veel binnen zat met het werk en alleen augustus veel buiten. Met ingang van september regende het. Maar toen kwam oktober en het was heerlijk zonnig weer. Tot nu toe eigenlijk: veel zon, redelijk mild, prachtige luchtspelingen. Er lijkt geen eind aan te komen. Nu wordt het kouder en valt er sneeuw, maar ik geloof dat we nog laat zijn in vergelijking met Duitsland en Nederland. Geestig. Wel zal de sneeuw hier uiteindelijk dikker en sneller vallen. Ik hoop het maar: ik kijk ontzettend uit om na vele jaren weer eens te skiën. Er zijn hier een aantal goede plekken met verschillende pistes en liften. Ik ben erg benieuwd, ik vrees dat de gebouwen eromheen zeer kitsch en massa-gericht zijn. Geen gezellige Alpenhutjes. Laatst was ik met Tim een klein weekendje weg – uitzonderlijk overigens! Na 2 uur rijden kwamen we bij een huis aan de voet van een zo’n skipiste. Dat kende we via via en zouden er blijven slapen. De eigenaar was gemakshalve maar meegegaan, gezellig… Een lieve kerel, maar toch, we wilden wel even alleen zijn na maanden hard werken en weinig tijd voor elkaar. We hebben lekker gewandeld, al leek er weinig meer te wandelen dan de kale piste oplopen. Eenmaal boven bleek dat het er wemelde van de mensen die via de andere kant (Slavs’ke) met de lift omhoog kwamen. Boven aangekomen maakte men foto’s die zonder twijfel bedoeld zijn voor de Oekraïense versie van Facebook (Kontakt) en kon er horilka en sjaslik genuttigd worden. Wij, echt komen wandelen en bezweet, vielen wat uit de toon vergeleken met de zondagsgeklede mensen.

Maar goed, ik geniet heel bewust van die mooie dagen. Oekraïne kan dan zo mooi zijn, zo onschuldig, zo anders dan de soms hard ogende cultuur. Begrijp me niet verkeerd, veel mensen zijn bij (verdere) kennismaking erg gastvrij en lief, maar de uitstraling van de maatschappij is wat hard: dikke auto’s regeren op de weg, de politie is per definitie niet je vriend, er ligt veel afval in de natuur, mensen hebben nauwelijks oogcontact op straat, laat staan dat er eens en glimlachje komt en een praatje maken in de bus is toch wat raar, je moet je volgens een ongeschreven norm gedragen en veel is op uiterlijk gericht waar je op beoordeeld wordt. Enfin, even een klaagrede, het zal de gure wind wel zijn. Maar het ging dus om de mooie momenten die er ook zoveel zijn. Ik geniet erg van buiten te zijn, met de hond door de velden banjeren, naar het werk rijden; door de heuvels, de zon schuin achter me, een mooi muziekje, koeien in de velden, een trekker vroeg op pad, optrekkende dauw. (soms ben ik echter ook ongeduldig en scheur als een volleerd Oekraïense maniak langs rijen trage auto’s)

Wat ook bij deze periode hoorde is het vieren van de oogst. Alle energie heeft zich omgezet in mooie producten die we opslaan, verkopen en verwerken. De oogst was door regen, ziekten en kapotte machines geen onverdeeld succes geweest, maar er was een oogst en dat is de verdienste van iedereen die daar een aandeel aan heeft. Dat werd dus gevierd! Een van de ruimten op het bedrijf was netjes gemaakt en aangekleed met rijkelijk gedekte tafels. Ook hadden Tim en Torben het lumineuze idee om een heuse Bratwurst wagen te bestellen. ’s Avonds diende die tevens als lichtbaken waarvoor werd gedanst. Alle mensen die op een bepaalde manier voor Biorena werken waren uitgenodigd – tractoristen, boekhoudster, wachters, manager Petro en zijn vrouw, Ewald de Duitse vriend die afgelopen jaar en dit jaar een maand kwam helpen en ik.. Een bijzondere middag en avond.

De hele oogst en verkoop ervan maak ik dit jaar bewuster mee, al ben ik er minder dan vorig jaar. Misschien omdat er dit jaar veel duidelijker en meer is verbouwd door Tim en Torben – vorig jaar was het opstarten. En omdat ik beter weet hoe het allemaal draait en graag een handje help als ik kan. Zo heb ik zowaar de combine-harvester (om granen te oogsten) gereden en zelfs wat geoogst, eerste stappen gemaakt richting het leren trekker rijden, gezien hoe de granen worden gewogen en alle producten afzonderlijk in de opslag worden geloodst. Vooral de aanblik van duizenden aardappelen maakt me duizelen, en depressief bij de gedachte dat ik daar elke dag zou moeten zijn om te helpen sorteren. Voor Tim echter een voldoening; eindelijk iets concreets en trots om te verkopen. Met behulp van en dagelijkse groep van ongeveer 30 vrouwen om te sorteren en een paar man om te kruien was het karwij in een paar weken geklaard. Vooral met de vrouwen was het leuk zij hij: zij werkten goed door en gaven hem een oogwenk als hij via een sluwe truc had uitgevonden welke kerel te sloom was om nog langer te blijven werken. Toen kwam er weer snelheid in het geheel. Ook ik heb uiteindelijk kunnen helpen, dit weekend, met het controleren van de temperatuur en doorluchting. Toen bleek dat de ventilatie het niet deed moest ik een ‘noodoperatie’ uitvoeren die meestal door ‘slimme man’ wordt gedaan. Echter, met de nodige daadkracht en mobiele ondersteuning (T&T zaten in de auto) lukte het me om de boel weer aan te praat te krijgen. De wachter van die avond stond te klapperen met zijn oren, wat niet zo verwonderlijk was toen bleek dat hij nog niet eens wist hoe de stekker in het stopcontact te doen. Raar. Het was ook mooi te zien de pacht aan de mensen werd uitbetaald. Biorena huurt land van de mensen – daartegenover staat pacht in de vorm van geld of producten zoals aardappelen, gerst en tarwe (die laatste twee voornamelijk voor het vee). Men komt gelopen, met de fiets, paard en wagen of auto. Zakken worden zelf gevuld, gewogen, afgeschreven en meegenomen. Luba de boekhoudster en Bogdan de algemene hulp zeg maar (Bogdan die altijd ‘jawol chef, du hast immer recht’ zegt, maar het vaak niet doet) schrijven alles netjes in een schriftje. Bijna alles is verkocht en de winterrust kan beginnen. Fijn, ik kijk uit naar de avonden met spelletjes, open haard, muziek en dansen, koken, horilka. En naar de weekenden sneeuwpret en boeken lezen.

Verder L’viv en mijn werk. Ik ben nog steeds bezig bij Dzherelo. Meestal met veel plezier en er is genoeg te doen. De laatste tijd ben ik bezig met ondersteunen van twee projecten – Montessori en en inrichten van een sensorische kamer (snoezelruimte). Dat gaat best goed, al kan er bij het Montessori project meer gedaan worden. Maar het is soms lastig die balans te vinden; tot waar wil men verbeteren en veranderen? Tot waar pak ik dingen zelf op of stuur aan? Ook ben ik bezig met het introduceren van een Performance Appraisal procedure. Dat komt neer op het hebben van een jaarlijks evaluatie- en planningsgesprek tussen manager en medewerker. Dat kent men hier in de organisatie nog niet, zelfs de functiebeschrijvingen zijn vaak rommelig en weinig ontwikkelingsgeoriënteerd. De directeur en een van de managers ondersteunen het echter van harte en stimuleert mij verder te gaan. Maar het blijft lastig; niemand heeft echt tijd lijkt het en ik merk dat ik ook wel een beetje supervisie zou willen hebben. Wie helpt mij mijn professionele ontwikkeling te sturen? Ik merk dat ik nu ook vaak andere dingen doe. Ik blijf wel langer op het werk maar toch.. Ook hebben we een management projectvoorstel geschreven en wachten op antwoord van de potentiële donor. Spannend. Zowel de professionele slag die dat voor Dzherelo zal beteken als ook een beetje zekerheid voor mij. We zullen zien.

In L’viv is het fijn. Van mijn mooie appartementje geniet ik, al ben ik er weinig. Ik merk dat het soms lastig is twee huizen te hebben; beiden lopen achter qua onderhoud, voorzieningen, voorraad om te koken, etc. Daarnaast ben ik natuurlijk graag thuis bij Tim en Torben, dat is toch gezelliger. Anderzijds is het zo’n luxe af en toe in L’viv te slapen en van de stad en paar contacten te genieten. Of alleen in het appartement te zitten en bij kaarslicht brieven van vriendinnen te lezen. Omringd door de duizenden boeken. Helaas komt er binnenkort een einde aan; de verhuurster gaat opknappen.
Wat ik zoal doe in L’viv? Er zijn een paar mensen die de Deutsche Stammtisch in het leven hebben geroepen. Er worden films gedraaid en binnenkort is er spelletjes avond. Daarnaast ontmoet ik af en toe mensen voor een drankje en een leuk gesprek. Bijvoorbeeld Sonia en Gustav uit Zweden. Zij geeft hier de komende jaren Zweedse les aan de uni, hij is profi-in-wording op het net. Daarnaast is ze ook bevlogen gender specialist en levert met haar website http://viewpoint-east.org/ een bijdrage aan goede discussies en inzichten. Ook zijn er Lev en Bond, twee Oekraïense vrienden. Ze houden erg van ‘drag’ muziek – dansmuziek die 4x langzamer wordt afgespeeld. Schijnt erg hip in USA te zijn. Niet echt voor mij weggelegd: ik wil graag dansen op de originele snelheid en dacht sowieso dat hij het over Drag Queen had, haha. Hoe bedoel je klein referentiekader? Torben en ik gingen laatst naar hun feestje. We kwamen wat later maar toen was het alweer bijna afgelopen. Bond nodigde ons uit voor de ‘afterparty in India’. Dat klonk wel stoer, maar bleek ergens aan de andere kant van L’viv te zijn bij hem thuis! Uhh, daar zaten we dan. Maar uiteindelijk was het erg gezellig: we dronken absint (de vijfde soort drank die avond en help, zelfgestookt! (ik zie nog steeds goed..)), aten rijst met krab en mayonaise en rookten zowaar een groen sigaretje – India dus, melting pot evening. Daarnaast is er nog Michiel, een Nederlandse freelance journalist die met vrouw en kind een paar maanden naar L’viv is gekomen om te schrijven. Dat doet hij heel erg leuk en mooi, onder andere op http://standplaatslemberg.blogspot.com/. Laatst zijn we naar het zuiden van Oekraïne gegaan om aanwezig te zijn bij een ‘project’ dat gaat om het bespreekbaar maken en blootleggen van historische conflicten. We ontmoetten er een paar mensen met bijzondere verhalen. Het zuidwesten van Oekraïense kende namelijk veel verschillende overheersingen, van de Hongaren tot de Tsjechen tot de Russen. Dat heeft zowel binnen gemeenschappen als families tot grote spanningen en geweld geleid - mannen werden gerekruteerd om mee te vechten, soms vochtten zonen uit een familie met verschillende naties, dus tegen elkaar. Er zijn tegenwoordig nog veel ongeheelde wonden. Mooi om zomaar in dat bijzondere zuiden te zijn – met fijne mensen (ook een vrijwilligster uit Kyiv op bergschoenen en rode nagels! En een psychologe uit Moskou) , lekker weer, een andere sfeer, een prachtige synagoge en heerlijke vissoep in Uzhgorod en prachtige en soms schokkende verhalen. Een ander uitje was aan een Deense vriend van T&T in Kalush, zuidwestelijk van ons. Hij nodigde ons uit om langs te komen en zijn huis in aanbouw te bekijken. Het kwam neer op een meesterlijke avond in een verwarmde houtenblokhut met veel drank en vlees, leuke meiden en stoere jongens (die niet zo stoer bleken toen hij zijn splinternieuwe auto had vol gekotst) en een tot disco omgebouwde industriekeet. De volgende dag van de laatste zonnestralen genoten boven op een heuvel met in onze rug een veelbezocht klooster. Ook waren Marleen en Selle op bezoek, vriendinnen uit Wageningen. We hebben een mooie week gehad met dorpse taferelen (overdag dronken gevoerd door de vrouw in de winkel), uitgaan in L’viv en wandelen in de heuvels bij Slavs’ke. Gister was ik bij Petro en zijn familie. Tim en Torben zijn er niet en ik had voor een bezoek te brengen aan wat mensen in Novosilki. Ik had mijzelf maar op de thee bij Petro en zijn familie uitgenodigd en dat werd spontaan blijven eten en overnachten. Zijn zoon was jarig en dat werd gevierd met familie en lekker eten. Het was mooi daar te zitten. De laatste maanden toen het zo druk was op het bedrijf sliep hij vaker bij ons (Novosilki en Pisochna liggen ongeveer 1 uur rijden van elkaar vandaan) en dat was gezellig. Het was wel aandoenlijk wat hij zei: dat hij het zo fijn vond dat ik langs was gekomen op bezoek omdat T&T altijd zo druk zijn en ‘door zoveel mensen worden uitgenodigd waar ze dan niet altijd veel zin in hebben’. Hij is dus ook voorzichtig hen te vragen. Vanochtend met de familie ontbeten en toen ging ik naar Novosilki. Dat was fijn, ik zag Ola weer, de vriendin met wie ik Engels kan spreken. Echter, we waren hardcore en spraken voornamelijk Oekraïns. Na twee uur was ik sufgepraat en ging ik verder naar Helena. Dat is een minder leuk verhaal; vorige week is haar man Andryi overleden. Zij waren onze buren waar ik vaak melk ging halen. Ik vond hem een fijne man en heb verdriet dat hij dood is. Zijn ogen twinkelde altijd als hij me zag, hij vond het leuk om wat Duits te praten en mijn gebrabbel aan te horen als ik langs kwam. Soms ging ik ook naar hem toe als hij met de koe ‘uit grazen’ was. Of hij las een technisch boek om zijn Lada te repareren. Hij rookte en soms dronk ik met hem en zijn vrouw een glaasje zelfgemaakte wijn. Nu is hij er niet meer, is de koe verkocht (om de ziekenhuiskosten waar hij twee dagen tot zijn dood was te betalen) en moet Helena het alleen redden. Ze hebben wel kinderen, twee dochters die het goed lijken te doen in L’viv, maar die zijn er ook niet elke dag. De buurvrouwen, ook weduwen, helpen veel. Ze brengen melk, vlees van eigen varkentjes, en troosten. Vandaag ging ik dus langs. Tijdens de begrafenis vorige week heb ik haar niet echt gesproken en ik wilde haar heel graag iets geven: twee foto’s. Eentje van hun samen tijdens de maïsoogst vorig jaar en eentje van Andryi met de kruiwagen vol maïs. Zo een typisch beeld. Ik had er bijpassende lijstjes om gedaan. Ze was er blij mee, maar ook verdrietig. Precies dat is het beeld van de Andryi die ze mist: om samen de dagelijkse dingen te doen: zij snijdt hij raapt, hij draagt zij ordent, hij snijdt de ui, zittend met een sigaretje, zij maakt eten, hij hoest zij schudt haar hoofd. Pas vandaag heb ik het idee dat ik ook afscheid van hem heb genomen omdat ik hem altijd beloofd had de foto’s af te drukken. Dat is dus nooit gebeurd toen hij nog leefde.

De zon scheen toen ik terug reed, en Lola (de hond) wachtte om te ravotten. Life goes on.